Hatha Yoga

Η hatha yoga αντιμετωπίζεται από τους δασκάλους της γιόγκα ώς το μέσο για την πνευματική και ψυχική ανάταση του ανθρώπου. Αποτελεί, όπως περιγράφει ο B. K. S. Iyengar, το μονοπάτι που μας οδηγεί στην υπέρβαση όλων των εμποδίων και βασάνων που μπορεί να αντιμετωπίζουμε στη ζωή μας, όπως είναι τα πάθη, οι εξαρτήσεις, τα έντονα αρνητικά συναισθήματα, κ.ο.κ., που αποτελούν εμπόδιο στην απόλαυση της ζωής και στη φώτιση.

Και ενώ η επιστήμη της Hatha Yoga είναι πολύ σημαντικό εργαλείο για τη ζωή, έχει παρερμηνευτεί με τα χρόνια από τους ανθρώπους και ιδιαίτερα από το Δυτικό κόσμο. Στη Δύση αντιμετωπίζουμε τη γιόγκα σαν μια άσκηση του φυσικού σώματος και μόνο. Μπορεί η hatha yoga να εμπεριέχει μια μεγάλη γκάμα στάσεων του σώματος, αλλά δεν είναι αυτή η ουσία της. Συγκεκριμένα, η hatha γιόγκα στα αρχαία κείμενα αποτελούνταν μόνο από τα σατκάρμας, τις τεχνικές καθαρισμού. Σήμερα όμως περιλαμβάνει και άλλες πρακτικές.

Σύμφωνα με την παράδοση, η hatha yoga αποκαλύφθηκε στους ανθρώπους ώστε να πάψουν να υποφέρουν από τα βάσανά τους. Στόχος της είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο μέσα από το σώμα του να δεί τελικά την ψυχή του, τον πραγματικό εαυτό του. Ο Iyengar αναφέρει οτι η Hatha Yoga είναι η δύναμη της θέλησης, η αποφασιστικότητα και η επιμονή.

Ο Sadhguru ξεκαθαρίζει οτι η hatha yoga και οι yogasana είναι η κατανόηση της μηχανικής του σώματος, και η δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε να λάβει το σώμα την κατάλληλη θέση για να οδηγήσει την ενέργεια σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με τον Sadhguru, το σώμα μας παίρνει ασυναίσθητα και μηχανικά διάφορες στάσεις ανάλογα με τα συναισθήματά μας, και αυτές προδίδουν την ψυχολογική μας κατάσταση. Έτσι και στη hatha yoga οι στάσεις του σώματος έχουν ως στόχο να φέρουμε συνειδητά αυτή τη φορά, το σώμα μας σε μια θέση ώστε να διεγείρουμε το θετικό συναίσθημα, την επίγνωση και τη συνειδητότητα!

Ο Swami Muktibodhananda αναφέρει οτι η Hatha Yoga είναι η ένωση της πράνα και του νου, με τον Εαυτό. Ha και Tha, ο ήλιος και το φεγγάρι, συμβολίζουν τις δύο αντίθετες ενεργειακές δυνάμεις που υπάρχουν σε όλα. Το φεγγάρι αφορά την πνευματική ενέργεια και την εσωστρέφεια, και ο ήλιος αφορά την πρανική ενέργεια, το δυναμισμό, τη δράση και την εξωστρέφεια. Η hatha yoga δημιουργεί μια αρμονία σε αυτές τις δύο αντίθετες δυνάμεις, τις ισορροπεί και τις ενώνει σε μία δύναμη. Και έτσι οδηγεί στην ανώτερη συνειδητότητα και την απελευθέρωση. Αυτός είναι και ο λόγος της πρακτικής της hatha yoga.

Φυσικά, σύμφωνα με τον Swami Muktibodhananda και Swami Satyananda Saraswati, δε θα παραβλέψουμε οτι κομμάτι της hatha yoga είναι και η asana, η πρακτική σε φυσικό ή σωματικό επίπεδο, που εξίσου είναι σημαντική και αναγνωρίζεται από όλους τους μεταγενέστερους δασκάλους, χωρίς όμως να υπάρχει η εμμονή ή η αφοσίωση μόνο σε αυτή την πρακτική. Μέσα από τη yogasana, η hatha yoga ρυθμίζει τις ορμόνες, την αναπνοή, τα εγκεφαλικά κύματα, την πρανική ενέργεια με αποτέλεσμα να επιδρά στο μυαλό, και ο νους να γίνεται ήρεμος και αρμονικός. Ρυθμίζοντας το σώμα, το μυαλό μπορεί να τιθασευτεί. Γι’αυτό και η hatha yoga προσεγγίζεται αρχικά μέσω της άσκησης του σώματος με απώτερο όμως στόχο να επιδράσει “θεραπευτικά” στον νου. Να επισημανθεί οτι σύμφωνα με τους ανωτέρω δασκάλους, η χαθα γιόγκα δεν έχει θεραπευτικούς σκοπούς, ούτε μεταφυσικές δυνάμεις. Η χάθα γιόγκα εναρμονίζει τις ενέργειες και τις δυνατότητες που ήδη έχουμε στο σώμα μας, ώστε να ισορροπήσουν και να παράξουν μια νέα αντίληψη του κόσμου. Αυτό το καταφέρνει ανεβάζοντας την πορεία της απανα ενέργειας, και κατεβάζοντας την πορεία της πρανα, ώστε να συναντηθούν στην περιοχή του ηλιακού πλέγματος για να δημιουργηθεί μια αντίδραση που θα έχει σαν αποτέλεσμα μια ακόμη πιο δυνατή ενέργεια που ρέει από το sushumna nadi χωρίς εμπόδια. Η συνεχής ροή της πρανα θα εξασφαλίσει την καλή υγεία του σώματος.

Μέσω της γιόγκασανα το σώμα προετοιμάζεται κατάλληλα ώστε να παραμείνει ακίνητο, σταθερό, και να γίνει το δοχείο που θα μεταφέρει ανώτερες κοσμικές δυνάμεις και ενέργειες. Ένας αδύναμος οργανισμός και νους, δε θα μπορούσε να αντέξει τη δύναμη της ενέργειας που έχουν σαν αποτέλεσμα οι πρακτικές της yoga, γι’αυτό η hatha yoga εκπαιδεύει το σώμα, το νου και το συναίσθημα ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να φτάσει στην ανώτερη επίγνωση και συνειδητότητα. Και αυτό αρχικά το επιτυγχάνει με τα shatkarmas, από τα οποία δημιουργήθηκε, τη μέθοδο που προετοιμάζει το σώμα ως δοχείο για τις υπόλοιπες πρακτικές της. Shatkarmas ( Shat = έξι, karma=δράση) είναι οι 6 διαδικασίες εξαγνισμού/καθαρισμού του οργανισμού από όλα τα άχρηστα βλαβερά στοιχεία που μπορεί να έχουν απομείνει στο σώμα μας, από το φαγητό, το στρές, την ατμοσφαιρική ρύπανση κτλ. Τα σατκαρμας καθαρίζουν τα εσωτερικά μας όργανα από τις βλαβερές ουσίες και τις αποβάλλει μέσω της βλέννας, των ούρων, των υγρών του σώματος. Επιπλέον, τα σατκαρμας αφήνουν ελεύθερη τη δίοδο των ida και pingala καναλιών για τη διέλευση της ενέργειας και την επίτευξη της αρμονίας, που είναι και ο πρωταρχικός τους στόχος. Ο λόγος για τον οποίο ξεκινάμε με τα shatkarma πρώτα είναι γιατί προετοιμάζουν τον οργανισμό για ανώτερες πρακτικές της hatha yoga όπως η asana, η pranayama/kumbhaka, οι mudras, τα bandhas, η συγκέντρωση στο nada και η αφύπνιση της κουνταλίνι ενέργειας.

Τέλος να αναφέρουμε και τις ιδέες του Swami Sivananda, ο οποίος θεωρεί τον άνθρωπο έναν κρυμμένο υπερήρωα, ο οποίος αγνοεί τις περισσότερες φορές τις δυνατότητές του. Μέσω της γιόγκα ο άνθρωπος μπορεί να ελέγξει όλη τη φύση, και να απολαύσει μια καλή υγεία, μακροζωΐα, δύναμη και ζωτικότητα. Εστιάζει όμως κυρίως στην ηθική τελειότητα που προσδίδει η γιόγκα, τη συγκέντρωση του μυαλού, αλλά και τις υπερφυσικές δυνάμεις του ανθρώπου. Είναι το μέσο για να βρει ο νους του ανθρώπου την εσωτερική ειρήνη και ισορροπία, ευδαιμονία και γαλήνη, τη φώτιση που αναζητά. Εστιάζει επίσης στο όραμα, στην ενόραση του ασκούμενου στη γιόγκα, στο διαπεραστικό βλέμμα και τη διαίσθηση που κατακτιέται μέσω της υπομονής στη σαντανα. Παρομοιάζει το μυαλό του ασκούμενου με το φως του καντηλιού εκείνου που αναζητά στο σκοτάδι και φέρνει στο φως τις αλήθειες του παρόντος. Η αλλαγή μέσω της πρακτικής της hatha yoga είναι τόσο εξωτερική όσο και εσωτερική, με κάθε τελειότητα. Επισημαίνει οτι η hatha yoga σχετίζεται τόσο με την αναπνοή pranayama όσο και με τις asana, bandhas και mudras.  Εκτός όλων των άλλων, αναφέρει οτι η hatha yoga είναι η επίμονη πρακτική μέχρι το αντικείμενο του στόχου ή το τέλος να επιτευχθεί. Η χαθα γιόγκα είναι η αρχή που προετοιμάζει την ενασχόληση με τη raja yoga. Οι πρακτικές της χαθα γιογκα ξυπνούν την κουνταλίνι ενεργεια και ενώνουν τον άνθρωπο με το Θεό στην κατάσταση του σαμαντι. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να εκπαιδευτεί ο ασκούμενος μέσω των ασανα να διατηρεί το σώμα του σταθερό και δυνατό, χωρίς εμπόδια,  να “ελέγχει” την ζωτική αναπνοή του, να ενεργοποιήσει τα bandhas ώστε να ενώσει τις ροές της απανα και της πρανα στο ηλιακό πλέγμα και να τις στείλει ενωμένες μέσα από το κανάλι του σουσουμνα. Οι μουντρας θα θωρακίσουν το μυαλό με την ψυχή, και δε θα το αφήσουν να περιπλανιέται σε εξωτερικά ερεθίσματα. Η χαθα γιογκα δεν είναι ο στόχος, είναι το μέσο για να φτάσει κανείς στο τέλμα. Οδηγεί στη raja yoga αφού επιτευχθεί η καλή υγεία. Η χάθα γιόγκα επιδρά στο ενδοκρινικό σύστημα και στα εσωτερικά όργανα, και ακόμη περισσότερο στο νευρικό σύστημα και στο μυαλό. Τα satkarmas είναι ένα μέσο που χρησιμοποιείται από την χαθα γιόγκα για την επίτευξη της καλής υγείας αλλά δεν είναι απαραίτητο για όλους, αν δεν το έχουν ανάγκη. Είναι σημαντικό για όλους εκείνους που έχουν συγκεντρώσει πολλή βλεννα στο σώμα τους. Με τα σατκαρμας όπως αναφέρει ο Swami Sivananda, το σώμα προετοιμάζεται για την πρακτική της αναπνοής, pranayama. Δημιουργεί θέληση, διαίσθηση, καθαρή κρίση, ενώ καθαρίζει όλα τα εσωτερικά όργανα από ουσίες που παρεμποδίζουν τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Έτσι επιτυγχάνεται η καλή υγεία των εσωτερικών οργάνων μας. Όταν το σώμα μένει ανεπηρέαστο, όταν οι σωματικές λειτουργίες είναι ισορροπημένες και συνεργάζονται αρμονικά για το καλό του σώματος, τότε το νοητικό και συναισθηματικό κομμάτι του εαυτού μας μπορεί μέσα από τη χαθα γιόγκα να ξεπεράσει τις φοβίες, και τα άγχη της καθημερινότητας, και να εγκαθιδρύσει έναν νέο τρόπο ζωής. Η γιόγκα αποτελεί το εργαλείο για να αντιμετωπίσουμε τη ζωή, και όχι για να θεραπευτούμε. Με μια φράση, η γιόγκα ενωποιεί το κεφάλι, το χέρι και την καρδιά. Μόνο όταν όλα τα συστήματα του οργανισμού μας ισορροπήσουν, θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε το αδύνατο.