Πλαστικότητα είναι η ικανότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος να προσαρμόζεται και να αναδιοργανώνεται ανάλογα με τις εμπειρίες που βιώνουμε και ανάλογα με τις απαιτήσεις που προκύπτουν.
Η πλαστικότητα οφείλεται στην ικανότητα το εγκεφάλου να μεταβάλει τη χημεία, τη δομή και τους υποδοχείς των κυττάρων του (νευρώνες). Πολύ απλά, όταν κάποιοι νευρώνες είναι υπεύθυνοι για να εκτελέσουν μια λειτουργία, και αυτοί για κάποιο λόγο “καταστραφούν” (όπως στο εγκεφαλικό επεισόδιο), τότε άλλοι νευρώνες αναλαμβάνουν να αντικαταστήσουν τους κατεστραμμένους και να επαναφέρουν τις χαμένες λειτουργίες. Αυτό βέβαια απαιτεί χρόνο, εκπαίδευση, πολλή προσπάθεια και επιμονή.
Παλιότερα όμως, οι επιστήμονες πίστευαν ακριβώς το αντίθετο. Μέχρι και τις αρχές του ‘90 οι νευροεπιστήμονες θεωρούσαν ότι ο εγκέφαλος αναπτύσσεται έως την ηλικία των 4 ετών, εξελίσσεται έως τα 25 και από εκεί κι έπειτα γερνάει, δηλαδή πεθαίνουν σταδιακά τα εγκεφαλικά κύτταρα. Άρα, ο άνθρωπος θεωρητικά δεν θα είχε όρεξη για ζωή, δεν θα μπορούσε να αποκτήσει καινούριες γνώσεις και θα έχανε σταδιακά την ικανότητα της αυτο-ίασης. Ωστόσο, σε νεότερες έρευνες για τον ιππόκαμπο και τη λειτουργία του, διαπιστώθηκε ότι ο εγκέφαλος πλάθει νευρώνες σε όλη του τη ζωή. Αυτοί οι νέοι νευρώνες επιβιώνουν πολύ δύσκολα όσο μεγαλώνουμε, εκτός κι αν το άτομο επιμείνει στις «νέες καταγραφές» με συστηματικές καθημερινές ασκήσεις.
Πιο πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που διευκολύνουν τη δημιουργία νέων νευρώνων. Η σωματική άσκηση, η ζωή σε ενδιαφέρον περιβάλλον, η σεξουαλικότητα, η υγιεινή διατροφή και ο καλός ύπνος τουλάχιστον 6 ωρών συντελούν στη δημιουργία νέων νευρώνων ανεξαρτήτως ηλικίας.
Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε οτι, οι νευρώνες του εγκεφάλου ανταγωνίζονται για την επικράτησή τους στην επιφάνεια του εγκεφαλικού φλοιού. Όσο περισσότερο εκτελούμε μια λειτουργία, τόσο περισσότεροι νευρώνες θα απασχολούνται για τον σκοπό αυτό, και τόσο περισσότερο χώρο θα καταλαμβάνουν στον εγκέφαλο. Επομένως είναι σοφό να επιμένουμε σε αισιόδοξες, χαρούμενες και θετικές συμπεριφορές αν θέλουμε να αλλάξουμε στάση και τρόπο ζωής. Σημαντικότερο επίσης είναι να εκπλήσσουμε τον εγκέφαλο με συχνές αλλαγές στις συνήθειές μας, ώστε να δημιουργούμε νέους νευρώνες και να ευνοούμε την πλαστικότητά του.
