Yogic Management of Ageing
Dr Swami Nirmalananda Saraswati
(σε ελεύθερη μετάφραση)
Σε κάθε ζωντανό οργανισμό, κάποια κύτταρα γεννιούνται, κάποια ωριμάζουν και αναπτύσσονται, και κάποια εκφυλίζονται και πεθαίνουν. Όταν ο εκφυλισμός υπερισχύει των άλλων δύο καταστάσεων, τότε λέμε πως έχει ξεκινήσει η διαδικασία των γηρατειών. Για να σταματήσει η διαδικασία της γήρανσης θα χρειαστεί να αντικασταθούν τα κύτταρα που εκφυλίζονται με νέα, και όσα δε μπορούν να αντικατασταθούν, χρειάζονται άμεση επιδιόρθωση.
Κάθε άτομο που ξεπερνά τα 65 έτη θεωρείται ηλικιωμένο.
Ορισμένοι ανώτεροι δάσκαλοι, αναφέρουν οτι το προσδόκιμο φυσιολογικής ζωής είναι τα 150 χρόνια και αν μάθουμε τον γιόγκικο τρόπο ζωής μπορεί να το καταφέρουμε. Πλεον οι ηλικιωμένοι είναι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, και ο αριθμός τους θα αυξηθεί περισσότερο στο μέλλον.
Στη διαδικασία του γήρατος, η γιόγκα μπορεί να επέμβει. Πρώτα πρώτα, αυξάνει τη διάρκεια ζωής. Έπειτα, βοηθά στην αντιμετώπιση των σωματικών, ψυχικών, συναισθηματικών και κοινωνικών προβλημάτων που δημιουργούνται εξαιτίας των γηρατειών. Τρίτον, δημιουργεί θετικές σκέψεις και προσανατολισμό στη ζωή.
Με άλλα λόγια, η γιόγκα δημιουργεί το ταξίδι, κάνει πιο ήπιες τις αναταρραχές, και προβάλει τον στόχο ή τον προορισμό του ταξιδιού.
Επομένως για να ζήσει κανείς μια μεγάλη ευχάριστη ζωή, χρειάζεται να καθυστερήσει τον ερχομό των γηρατειών και των σχετικών με αυτά προβλημάτων, να διατηρήσει την υγεία και ευτυχία που ήδη έχουν οι ηλικιωμένοι, και το πιο σημαντικό, να ανακουφίσει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα που παρουσιάζονται λόγω της ηλικίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τρία εργαλεία: την πρακτική της γιόγκα, τη σωστή διατροφή και τον τρόπο ζωής, και την αλλαγή του νου μέσα από τις τεχνικές της γιόγκα.
Προβλήματα του γήρατος
Το γήρας έχει τέσσερα θέματα που μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα. Πρώτα είναι το σωματικό επίπεδο, που σημαίνει ένα σώμα γερασμένο με πολλές ασθένειες. Μειωμένη κινητικότητα, δυσκαμψία στις αρθρώσεις, μυϊκή αδυναμία. Τα αισθητικά όργανα παρουσιάζουν περιορισμούς, όπως κακή όραση, κώφωση, και κακή ισορροπία. Οι ηλικιωμένοι έχουν αυξημένη τάση για κατάγματα, λοιμώξεις του αναπνευστικού και του ουροποιητικού. Η κυκλοφορία του αίματος δεν είναι καλή, το ίδιο και η πέψη.
Τα αποτελέσματα μιας νιότης γεμάτης στρες, σημαίνει υπέρταση στα γηρατειά, ισχαιμικά καρδιακά νοσήματα, διαβήτη και πολλά άλλα. Εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου και των οργάνων όπως η διόγκωση του προστάτη, είναι πολύ συνηθισμένα πλεον.
Και έπειτα υπάρχει η ψυχική υγεία. Τα πνευματικά θέματα μπορεί να αφορούν τη μνήμη, τη μάθηση, τη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη λογική κ.α. Σε συναισθηματικό επίπεδο υπάρχει φόβος λόγω αδυναμίας και ανικανότητας, ή φόβος θανάτου, ανασφάλειας, απόρριψης, μοναξιάς, μειωμένης αυτοπεποίθησης και εμπιστοσύνης. Σε ψυχολογικό επίπεδο μπορεί να υπάρχουν προβλήματα λόγω οικονομικών δυσκολιών, έλλειψης προσωπικού χώρου, αδυναμία παραχώρησης εξουσίας στη νέα γενιά, αδυναμία μείωσης των ρυθμών της ζωής με λιγότερες υποχρεώσεις, και δυσκολία να βρεθεί κίνητρο και στόχος στη ζωή.
Και ενώ τα προβλήματα που προκύπτουν είναι πολλά, η τύχη είναι με το μέρος των ηλικιωμένων, καθώς έχουν τη γνώση και τη σοφία, το ανοιχτό μυαλό ή το συμβιβασμό, την ωριμότητα, την εμπειρία, άφθονο χρόνο, προσαρμοστικότητα και μια παιδική φύση και αθωότητα.
Πρόγραμμα γιόγκα για ηλικιωμένους
asana/στάσεις του σώματος: Η πρακτική της γιόγκα μπορεί να αλλάξει πολλά από τα προβλήματα που σχετίζονται με την ηλικία. Ανάλογα λοιπόν με τα προβλήματα και την ικανότητα του ασκούμενου δημιουργείται το κατάλληλο πρόγραμμα γιόγκα. Παρ’όλα αυτά συγκεκριμένες πρακτικές έχουν θετικά αποτελέσματα σε όλους. Από όλα τα σατκαρμας το νέτι και η καπαλμπάτι μπορούν να γίνονται καθημερινά, και η κουντζαλ, λαγκου και τρατακα περιστασιακά. Κάθε πρωί καταναλώνουμε 2 ποτήρια νερό σκέτα ή αλατισμένα, και τουλάχιστον 3 θέσεις ασανα από τη shankhaprakshalana ώστε να διατηρηθεί το πεπτικό σύστημα. Το πρώτο μέρος της Pawanmuktasana είναι απαραίτητο για να επανέλθει η κινητικότητα στο σώμα, και η ροή της ενέργειας. Μια πρόσθια κάμψη, μια έκταση και μια στροφή για τον κοσμό και τη σπονδυλική στήλη είναι απαραίτητα καθημερινά. Η χαλαρωτική ασανα όπως η σαβάσανα ολοκληρώνει την πρακτική.
Ορισμένες ασανα της γιόγκα μπορεί να φανούν πολύ χρήσιμες για την πρόληψη του γήρατος, όπως είναι το leg lock, το ποδήλατο, και οι κύκλοι του ισχίου από ύπτια θέση.
Η vajrasana, majariasana, hasta utthanasana, siddha/siddha yoni asana, shashankasana και, αν το επιτρέπει η υγεία, surya namaskara, sarvangasana, vipareeta karani asana και eka pada pranamasana.
pranayama/τεχνικές αναπνοής: Από τις τεχνικές αναπνοών, προτείνονται η γιόγκικη αναπνοή, η κοιλιακή αναπνοή, η nadi shodhana, bhramari και ujjayi.
mudra/θέσεις χεριών: Τα mudras και bandhas, hridaya mudra, ashwini mudra, shambavi mudra, khechari mudra και moola bandha είναι ευεργετικά για την βελτίωση του καρδιοαναπνευστικού και τη λειτουργία του εγκεφάλου, για να χαλαρώσουν, να ισορροπήσουν και να ακονίσουν το νου, και για τη γενικότερη ζωτικότητα και μακροζωία. Η hridaya mudra είναι ευεργετική για την καρδιά, η ashwini mudra και moola bandha για τη ζωτικότητα και βελτίωση της πνευματικής λειτουργίας, και η khechari και shambavi mudras για τη διεύρυνση της συνειδητότητας.
διαλογισμός: Ανάμεσα στις πρακτικές διαλογισμού, η γιόγκα νίντρα παρέχει χαλάρωση σε συνειδητό, υποσυνείδητο και ασυνείδητο επίπεδο. Η Antar mouna είναι σημαντική για την αναθεώρηση και απελευθέρωση των παλιών αναμνήσεων και την μη προσκόλληση στο παρελθόν. Μπορεί να γίνει από μόνη της ή να συνδυαστεί με άλλες πρακτικές όπως η japa και ajapa japa. Η Trataka βελτιώνει τις πλευματικές ικανότητες και εκπαιδεύσει στην εσωτερίκευση του νου. Η Hridayakasha dharana είναι ευνοϊκή για την εξάγνιση των συναισθημάτων και η chidakasha dharana βοηθά στην διεύρυνση της συνειδητότητας.
mantra/μάντρα: Το mantra japa επιδρά σε όλα τα 5 koshas ή επίπεδα του σώματος – το φυσικό, το πνευματικό, το πρανικό, το ψυχικό και το σώμα της ευδαιμωνίας. Η seva ή υπηρεσία/προσφορά, η bhakti ή αφοσίωση, το satsang και uplifting reading βοηθούν να αλλάξει και να εστιάσει η συμπεριφορά και ο τρόπος ζωής σε μια πιο θετική κατεύθυνση.
Διατροφή και τρόπος ζωής
Το επόμενο εργαλείο που χρησιμοποιεί η γιόγκα για την πρόληψη των συμπτωμάτων του γήρατος, είναι η διατροφή και ο τρόπος ζωής. Ιδανικά, η διατροφή χρειάζεται να είναι χορτοφαγική. Φρέσκα, εποχιακά και ντόπια προϊόντα, όχι υπερβολικά ψημένα ούτε ωμά, με λίγες θερμίδες (2000-2200 τη μέρα), πολύ χαμηλά λιπαρά (30-40 grams ημερισίως) αλλά όχι και στεγνά, χαμηλή έως μέτρια περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης (50-60 grams), υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, τόσο διαλυτές όσο και μη διαλυτές. Η διατροφή σύμφωνα με τη γιόγκα φροντίζει να διατηρεί το βάρος χαμηλό, τα έντερα σε κίνηση και την prana (ενέργεια) υψηλή.
Κανονικά συχνά γεύματα είναι ιδανικά, χωρίς σνακ ή τσιμπολογήματα στα ενδιάμεσα. Το στομάχι πρέπει να διατηρείται μερικώς άδειο, όχι φουσκωμένο, για να επιτρέπεται η περίσταλση ή η σωστή κίνηση των τροφών. Η νηστεία ή η κατανάλωση φρούτων μια φορά την εβδομάδα ηρεμεί το πεπτικό σύστημα και βοηθά την αναγέννηση. Χρειάζεται να δημιουργούνται συνήθειες με σωστές διατροφικές επιλογές, ακολουθείται sadhana, ή πρακτική, χαλάρωση και ύπνος. Δε χρειάζεται η υπερβολή σε ο,τι κι αν κάνει κανείς. Η υιοθέτηση ενός χόμπι, όπως η ήπια άσκηση, η κολύμβηση, που φέρει τον άνθρωπο κοντά στο στοιχείο του νερού, το περπάτημα με επίγνωση στην αναπνοή και ιδανικά με γυμνά πόδια, η παραμονή με μικρά παιδιά, τα κατοικίδια, τα χαμόγελα και τα γέλια, οι διακοπές, η αλλαγή περιβάλλοντος και η έξοδος στη φύση μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο ζωής μας και την ποιότητά της.
Είναι σημαντικό οι ηλικιωμένοι να κατανοούν και να αποδέχονται τις αλλαγές στο σώμα τους και να προσπαθούν να διατηρούν το σώμα και το νου τους δραστήριο με δημιουργικό τρόπο. Χρειάζεται να ασκούνται στη γιόγκα, να κάνουν διαλογισμό και να μελετούν σαν να πρόκειται για καθημερινή εργασία. Είναι σημαντικό να διατηρούν ανεξαρτησία σωματική, συναισθηματική και οικονομική. Οι γηραιότεροι χρειάζεται να προσφέρουν τις γνώσεις και τη σοφία τους στους νεότερους. Και εκείνοι χρειάζονται την φροντίδα και την αγάπη μας ώστε να εκρήγνυνται από χαρά.
Αλλαγή συνηθειών
Το τρίτο στοιχείο είναι να αλλάξει ριζικά η συμπεριφορά του ατόμου. Πρόκειται για τη δυσκολότερη αλλαγή. Μπορεί να προκύψει όταν το άτομο ασκείται συχνά στη γιόγκα. Κάποια στοιχεία της γιόγκα είναι πολύ χρήσιμα για αυτόν τον σκοπό, ειδικά για μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Οι τέσσερις ashramas αναφέρουν οτι η vanaprastha ashrama, το τρίτο στάδιο της ζωής, είναι μια προσαρμογή προς ένα πνευματικό ταξίδι, και όχι η εξωτερίκευση του εαυτού προς τον κόσμο και οι υποχρεώσεις.
Χρειάζεται να γίνει απολογισμός των χρόνων που πέρασαν, να εντοπιστεί ο στόχος της ζωής και να επιτευχθεί. Ισορροπία στις σημαντικές πτυχές της ζωής, την οικονομική, συναισθηματική, κοινωνική και πνευματική.
Καθυστερώ τα γηρατειά
Σύμφωνα με την αγιουβέρδα και τις γιόγκικες γραφές, υπάρχουν τρόποι να καθυστερήσουν τα γηρατειά, και να αποφευχθεί ο θάνατος. Δεν υπάρχει λόγος να αναφέρουμε την οδό για την αθανασία σε αυτό εδώ το κείμενο, γιατί δεν είναι κάτι τόσο απλό όσο μια γραπτή καθοδήγηση. Παρ’όλα αυτά, όταν τηρούμε τα παραπάνω και ασκούμαστε καθημερινά μπορεί να καθυστερήσει το γήρας για αρκετά χρόνια. Λέγεται οτι η άσκηση μπορεί να “κλέψει” μέχρι και δέκα χρόνια.
Αναφέρονται σύμφωνα με τη Hatha Yoga Pradipika, ορισμένες μούντρα και πρακτικές που μπορούν να καθυστερήσουν τα γηρατειά, έως και να αποτρέψουν το θάνατο, αλλά επειδή δεν είμαστε τόσο ειδικοί όσο ένας γκουρου, θα αναφέρουμε μόνο κάποιες μουντρα που χρησιμποιούνται στη διαδικασία της πρόληψης του θανάτου, ώστε να βελτιώσουν τη διαδικασία των γηρατειών προς όφελός μας: khechari mudra, vipareeta karani mudra, siddhasana, pranayama με παρατεταμένη kumbhaka, τα 3 bandhas, ujjayi με khechari, vipareet karani, shambavi και vajroli/sahajoli mudras.
Συνοψίζοντας, οι γιόγκικες πρακτικές αυξάνουν τη διάρκεια ζωής και την ποιότητά της μειώνοντας το μεταβολικό ρυθμό, τον αναπνευστικό ρυθμό και τις απαιτήσεις για οξυγόνο, παρέχοντας συνολική χαλάρωση στο σώμα, στον συνειδητό και υποσυνείδητο νου, αποτρέποντας να χαθεί ενέργεια (πρανα), ευνοώντας την αναγέννησή της. Οι πρακτικές των asana και shatkarma διατηρούν το σώμα υγιές, ευλύγιστο, χωρίς εντάσεις και τοξίνες. Οι τεχνικές pranayama, mudra και bandha όλες αναζωογονούν τον νου, το νευρικό σύστημα και τις ενέργειες pranas. Οι γιόγκικες πρακτικές μπορούν να αποτρέψουν την ασθένεια, και την εξέλιξη ασθενειών, με αποτέλεσμα να σταματούν και τη διαδικασία των γηρατειών. Ο διαλογισμός παρέχει το χρόνο για χαλάρωση και αναζωογόνηση, αναγέννηση του νευρικού και ενδοκρινικού συστήματος, και για την παραγωγή prana στο pranamaya kosha. Ο εγκέφαλος αναζωογονείται και αποτρέπεται η απώλεια μνήμης και η αίσθηση της γήρανσης.
Μια θετική στάση ζωής νοητικά, μπορεί να αλλάξει τη διαδικασία γήρατος τονώνοντας το νευρικό σύστημα. Μπορούμε να το πετύχουμε αυτό παρέχοντας ένα ενδιαφέρον και με πολλά ερεθίσματα περιβάλλον, προσπαθώντας να διευρύνουμε συνεχώς τις γνώσεις μας, την κατανόηση και τη σοφία. Αντιμετωπίζουμε τη ζωή με θαυμασμό και με απόλυτο ενδιαφέρον, δημιουργούμε στόχους ενάντια στον εαυτό μας και ο,τι μας δυσκολεύει, και έτσι ζούμε μια ζωή με την αίσθηση του σκοπού και της κατεύθυνσης.
πηγή : Yogic Management of Ageing – by Dr Swami Nirmalananda Saraswati
Αστείρευτη πηγή σοφίας και γνώσεων το www.yogamag.net με επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες και αξιόλογα άρθρα από καταπληκτικούς επιστήμονες και δασκάλους.
Προσεχώς βίντεο όπου θα παρουσιάσουμε ασκήσεις της γιόγκα κατάλληλες για ηλικιωμένους και αρχάριους ασκούμενους.
