Το στρες
Το στρες
Είναι δύσκολο να δώσουμε έναν ορισμό στο στρες. Σύμφωνα με τον Hans Selye το 1936, το στρες είναι “the non-specific response of the body to any demand for change”, η μη ειδική απάντηση του σώματος σε οποιαδήποτε απαίτηση για αλλαγή. Αργότερα βέβαια, υποδηλώνοντας πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί ένας ορισμός για το στρες, απάντησε πως, όλοι ξέρουμε τί είναι το στρες, αλλά κανείς δε γνωρίζει πραγματικά.
Το στρες μπορεί να έχει θετικό πρόσημο ή και αρνητικό. Ως θετικό θεωρείται ο μηχανισμός προστασίας του οργανισμού από την αλλαγή, ή η διαδικασία προσαρμογής του οργανισμού στην αλλαγή.
Το στρες μπορεί να είναι το κίνητρο για την επίτευξη κάποιου στόχου. Η επίτευξη του στόχου και η παραγωγικότητα όμως, έχουν ένα όριο. Όταν το όριο ξεπεραστεί τότε το στρες αρχίζει να φθείρει. Το όριο αυτό μπορεί να είναι διαφορετικό για κάθε άνθρωπο, γι’αυτό χρειάζεται να είμαστε έτοιμοι να αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα που υποδειλώνουν οτι ξεπεράσαμε τα όριά μας.
Μια θετική του πλευρά του στρες θα μπορούσε να είναι το χτυποκάρδι πριν το πρώτο φιλί, η προσμονή να δούμε ένα αγαπημένο πρόσωπο, ή η νίκη σε έναν αγώνα. Η αρνητική πλευρά του στρες συνήθως είναι εκείνη που χαρακτηρίζεται από αρνητικά και απαισιόδοξα συναισθήματα για μια κατάσταση που δε μπορούμε να ελέγξουμε.
Πώς ενεργοποιείται το στρες
Όλα αρχίζουν όταν ερχόμαστε σε επαφή με ένα στρεσογόννο ερέθισμα, όπως η αλλαγή. Ο εγκέφαλος και τα νεφρά είναι εκείνα που ξεκινούν την ενεργοποίηση του στρες, παράγοντας τις ορμόνες κορτιζόλη, επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη. Αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη όταν κάτι χρειάζεται να μας κινητοποιήσει ώστε να αντιδράσουμε, να κάνουμε μια αλλαγή, οπότε θεωρείται φυσιολογική. Βρισκόμαστε λοιπόν στα φυσιολογικά επίπεδα του στρες.
Όταν αρχίσουν οι καταστάσεις που βιώνουμε να επηρεάζονται από τη φαντασία μας, από τις ανησυχίες μας για το τί θα προκύψει αν κάτι πάει στραβά κτλ κτλ, πράγμα που είναι ξεκάθαρα υποθετικό καθώς δεν είμαστε μέντιουμ να προβλέψουμε το μέλλον, τότε βρισκόμαστε στο πρώτο στάδιο. Σε αυτή τη φάση εκδηλώνεται ένα γενικευμένο νευρωτικό φαινόμενο που αφορά περισσότερο στην ψυχική κατάσταση του ατόμου, και ενεργοποιείται το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον φόβο. Ανεβαίνουν τα ποσοστά ακετυλοχολίνης στο αίμα, και εμφανίζεται ευερεθιστότητα, ανησυχία και νευρικότητα, μαζί με κάποια ακόμη συμπτώματα στη συμπεριφορά του ατόμου. Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι πάντοτε και σε όλους τα ίδια, αλλά έχουν άμεση σχέση με την προσωπικότητα και τον τρόπο που μπορεί κάποιος να χειριστεί μία κατάσταση.
Οι επιπτώσεις του στρες
Όταν το άτομο εκτίθεται σε στρεσογόννες καταστάσεις πολύ συχνά και για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε το νευρικό του σύστημα υπερλειτουργεί, και από το ψυχικό επίπεδο περνάμε σε ψυχοσωματικό. Δημιουργείται εκφυλισμός του τμήματος του εγκεφάλου (ιππόκαμπος) που ελέγχει το στρες. Έτσι η ικανότητά μας να ελέγξουμε το στρες μειώνεται. Ο ιππόκαμπος, εκτός από τον έλεγχο του στρες είναι υπεύθυνος και για τη μάθηση και τις αναμνήσεις, επομένως η συνεχής έκθεση σε στρεσσογόνες καταστάσεις οδηγεί στη σταδιακή μείωση της ικανότητας μάθησης αλλά και στη μνήμη. Οι συνέπειες δεν τελειώνουν εδώ, καθώς ακόμη και το μέγεθος του εγκεφάλου μπορεί να αλλάξει! Έτσι η μνήμη, η μάθηση και ο έλεγχος του στρες δεν είναι οι μόνες επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν, καθώς σταδιακά χάνεται η ικανότητα της συγκέντρωσης, της κρίσης, της λήψης αποφάσεων, και όλο αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο στη γενικότερη κατάσταση της υγείας οδηγώντας το άτομο σε κατάθλιψη και Αλτσχάιμερ. Φυσικά το υπόλοιπο σώμα δε μένει αλώβητο. Οι ορμόνες που παράγονται από το στρες δημιουργούν ταχυπαλμία στην καρδιά, και αυξάνουν την πίεση του αίματος. Αυτό οδηγήσει σταδιακά στην υπέρταση. Άλλες συνέπειες που σταδιακά προκαλούνται, καθώς περνάμε από το ψυχοσωματικό στάδιο στο σωματικό στάδιο, είναι η δημιουργία υπερδιέγερσης ενός οργάνου, το όργανο στόχο του στρες. Και καθώς προχωρούμε στο τελευταίο στάδιο, το οργανικό στάδιο, προκαλείται η επιρρέπεια στην ασθένεια αυτού του οργάνου. Πιθανές σοβαρές ασθένειες είναι η πρόκληση αρτηριοσκλήρωσης άρα πιθανότητα εγκεφαλικού επεισοδίου ή καρδιακής προσβολής. Δημιουργούνται ενοχλήσεις στο στομάχι και στο έντερο, διότι οι ορμόνες του στρες διαταράσσουν τις συσπάσεις του στομάχου και του εντέρου οδηγώντας σε πεπτικά προβλήματα, όπως οι καούρες ή το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό είναι πως το στρες παχαίνει! Αυξάνει την όρεξή μας για φαγητό, διότι δημιουργείται η αίσθηση αναπλήρωσης της χαμένης ενέργειας που χάνεται με το στρες, οδηγώντας στο γρήγορο “βρώμικο” φαγητό, με αποτέλεσμα την αύξηση του σπλαχνικού λίπους με ο,τι αυτό συνεπάγεται.
Τέλος, το στρες μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές στο δέρμα (εκζέματα, κνησμό, ξηρότητα, τριχόπτωση), αϋπνία, μειωμένη ανοσοποιητική απάντηση, αλλεργίες κ.α. Σε γενικές γραμμές επηρεάζει τόσο την ψυχική υγεία όσο και τη σωματική.
Συνήθως όλη αυτή η κατάσταση έχει τη ρίζα της σε κληρονομικούς παράγοντες, καθώς το χρόνιο άγχος επηρεάζει το DNA μας. Αυτό σημαίνει οτι το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε ή μεγάλωσαν οι πρόγονοί μας, η οικογενειακή φροντίδα, η μόρφωσή μας, η παιδεία, η εμπειρία, τα βιώματα, η τελειομανία μας κτλ, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του χρόνιου στρες και στην μετάδοσή του στις επόμενες γενιές.
“Remember, it is the perfectionist who seems to be uncertain about anything, and therefore, is perpetually ‘stressed’ by constantly bracing himself.”
Κατηγορίες στο στρες
Για πολλούς, υπάρχουν τέσσερα είδη προσωπικοτήτων στο στρες. Το πρώτο αφορά τα άτομα που αντιδρούν αμέσως με πανικό. Είναι εκείνοι που πανικοβάλλονται με ασήμαντα πράγματα, και σταδιακά το στρες γίνεται η δεύτερη φύση τους.
Το δεύτερο είδος αφορά τα πιο “φυσιολογικά” άτομα, που στρεσάρονται μέχρι ένα σημείο, μετά το οποίο χρειάζεται να βρούν μια διέξοδο για την ενέργειά τους.
Το τρίτο είδος μένει ψύχραιμο όταν εμφανίζονται στρεσσογόνοι παράγοντες και ψάχνει τρόπους αντιμετώπισής τους. Αυτό το γκρούπ αποτελείται από ηγέτες, επιτυχημένους διευθυντές και επιχειρηματίες.
Το τέταρτο είδος αποτελείται από άτομα που αναζητούν τις στρεσογόνες καταστάσεις γιατί δίνουν ενδιαφέρον στη ζωή τους. Είναι εκείνοι που θα τολμήσουν κάτι επικίνδυνο, και θα το απολαύσουν. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι ασχολούνται με τις τέχνες, με το θέατρο, τη μουσική, τη ζωγραφική κτλ.
Βέβαια αυτή η μέθοδος κατηγοριοποίησης δεν είναι απόλυτη, και πολλές φορές δε γίνεται δεκτή, όπως και οποιαδήποτε άλλη, καθώς δε μπορούμε να κατατάσσουμε τους ανθρώπους σε γκρουπ, αφού όλοι αντιδρούμε διαφορετικά, ανάλογα με την κατάσταση που θα αντιμετωπίσουμε.
Για να ξεχωρίσουμε λοιπόν τους ανθρώπους που αντιδρούν στο στρες, λίγο πιο αφηρημένα, σκεφτείτε ένα roller coaster (τρενάκι λουνα παρκ) γεμάτο με ανθρώπους. Μπροστά κάθονται εκείνοι που είναι ενθουσιασμένοι με την τρελή διαδρομή του roller coaster, δε φοβούνται, και νιώθουν οτι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης, με απαίτηση και προσμονή τον ενθουσιασμό από την όλη αυτή ξέφρενη εμπειρία. Πίσω πίσω στο τέλος βρίσκονται εκείνοι που φοβούνται, είναι γραπωμένοι από το κάθισμα, σφίγγοντας τα δόντια και αναμένουν όλο φόβο τί θα προκύψει, καθώς νιώθουν οτι ο έλεγχος έχει ξεφύγει από τα χέρια τους, και το χειρότερο μπορεί να συμβεί. Στη μέση είναι εκείνοι που δεν αισθάνονται κάποια πρόκληση και σχεδόν βαριούνται. Κανείς δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης, κανείς δεν ξέρει τί θα προκύψει. Μπορεί να έχουν ξαναβιώσει την εμπειρία αλλά κάθε φορά είναι διαφορετική. Αυτό που αλλάζει την κατάσταση είναι οι προσδοκίες και η αντίληψη του καθενός. Όταν η αντίληψη των πραγμάτων είναι λανθασμένη, μπορεί να δημιουργηθεί στρες σε μια κατάσταση που είναι ασήμαντη.
Η λύση
Μπορούμε να κάνουμε πολλά για να αντιστρέψουμε μια χρόνια κατάσταση στρες, και το κυριότερο, να μην την κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές μας.
Αν και θα φανεί γραφικό, η γιόγκα και ο διαλογισμός είναι από τις πιο εύκολες λύσεις που μπορούμε να διαλέξουμε. Η άσκηση που απολαμβάνουμε, η συγκέντρωση, η εστίαση στην αναπνοή, η αντίληψη του σώματος και του περιβάλλοντος γύρω μας, η έμφαση στο παρόν και στο τώρα, και ο διαλογισμός, είναι οι εχθροί του στρες. Αυτά μπορούν να αλλάξουν το μέγεθος, τη δομή, τη λειτουργία των τμημάτων του εγκεφάλου μας.
Μεγάλο ρόλο στην αντιμετώπιση του άγχους μπορεί να παίξει και η παρατήρηση της φύσης, όπως αποκαλύπτουν οι έρευνες. Όχι από την οθόνη του υπολογιστή, αλλά όντας παρόντες στη φύση. Επιπλέον, οι ασχολίες όπως το πλέξιμο, το ράψιμο, η ζωγραφική μπορούν να επιδράσουν μειώνοντας τα επίπεδα του στρες, όπως και το μασάζ, τα βότανα και άλλες φυσικές μέθοδοι.
Σημαντικό είναι να μην υπερβάλλουμε, να μην αναλαμβάνουμε περισσότερα από όσα μπορούμε, να μετριάσουμε τις τύψεις και ενοχές μας, να αποδεχθούμε οτι έχουμε όρια και οτι είμαστε άνθρωποι και όχι υπερήρωες, να βλέπουμε τη θετική πλευρά μέσα σε κάθε κατάσταση, να μην προβλέπουμε,προτρέχουμε και υπεραναλύουμε το τί θα έρθει στο μέλλον, να ζούμε το παρόν σαν τη μόνη στιγμή που υπάρχει, να μην αναπολούμε συνεχώς το παρελθόν καθώς η μόνη πραγματικότητα είναι το τώρα. Να διαβάζουμε, να ενημερωνόμαστε, να αποκτούμε άποψη και κρίση χωρίς να είμαστε άκαμπτοι και απόλυτοι. Με τον τρόπο αυτό θα αντιληφθούμε τη ζωή πιο ώριμα και συνειδητοποιημένα και θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ο,τι μας συμβαίνει βλέποντας τη θετική του πλευρά
Πηγές
“ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ – ΠΛΗΡΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΟΔΗΓΟΣ”,
2016, Εκδόσεις Κλειδάριθμος
Γράφει η :
Σοφία Σταράμου
Φυσικοθεραπεύτρια, ΤΕΙ Αθήνας
Yoga instructor – International Yoga Alliance
Hatha yoga, Vinyasa yoga, Restorative yoga, Aerial
yoga, Θεραπευτική προσέγγιση της yoga (healing aspects of yoga) Thai yoga massage therapist
Clinical pilates instructor,Rehabilitation technics instructor
