Κάθε φορά που κάποιος αναφέρεται στη μέση του, εννοεί την περιοχή της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Η οσφυϊκή μοίρα βρίσκεται πάνω από τη λεκάνη μας, και αμέσως κάτω από τα πλευρά μας. Αποτελείται από 5 σπονδύλους, τους οσφυϊκούς σπονδύλους. Τους συμβολίζουμε με το γράμμα Ο και ανάλογα με τη θέση τους, με τους αριθμούς 1,2,3,4 και 5. Έτσι ο πρώτος οσφυϊκός σπόνδυλος ονομάζεται και Ο1, ο δευτερος Ο2 κ.ο.κ. Αυτοί οι σπόνδυλοι υποστηρίζουν μεγάλο βάρος του σώματος, γι’αυτό είναι πιο μεγάλοι από τους υπόλοιπους, και πιο σταθεροί. Ανάμεσα στους σπονδύλους παρεμβάλονται οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι. Αυτοί λειτουργούν σαν σφουγγάρι εμποτισμένο με νερό ώστε να κρατούν τις απαραίτητες αποστάσεις μεταξύ των σπονδύλων για να μη φθείρονται.

Εάν έχετε βιώσει πόνο στην περιοχή αυτή, δεν είστε οι μόνοι, καθώς το 80% των ενηλίκων βιώνουν πόνο στη μέση κάποια στιγμή στη ζωή τους. Και αυτός ο πόνος αποτελεί την πιο κοινή αιτία απουσίας του πάσχοντος από τη δουλειά του. Τις περισσότερες φορές ένας πόνος στη μέση είναι μηχανικής αιτιολογίας.

Οι άντρες και οι γυναίκες επηρεάζονται το ίδιο από τον πόνο στη μέση (οσφυαλγία, low back pain ή LBP). Αυτός ο πόνος μπορεί να είναι αμβλύς και συνεχής, ή μπορεί να είναι αιχμηρός, ξαφνικός και να δημιουργήσει δυσκαμψία σε εκείνον που τον βιώνει. Μπορεί να οφείλεται σε ένα ατύχημα, μπορεί να οφείλεται στην άρση βάρους ή μπορεί να δημιουργηθεί με την πάροδο του χρόνου εξαιτίας εκφυλισμού και μεταβολών της σπονδυλικής στήλης που σχετίζονται με την ηλικία.

Ο καθιστικός τρόπος ζωής δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες ώστε να εμφανιστεί ένας πόνος στη μέση, ειδικά όταν κάποιος ζεί καθημερινά σε αργούς ρυθμούς, καθισμένος σε μια καρέκλα, και το Σαββατοκύριακο κάνει δραστήρια γυμναστική ή έντονη δραστηριότητα.

Άλλοι παράγοντες που ευνοούν να εκδηλωθεί η οσφυαλγία είναι η ηλικία (30 ετών και άνω) λόγω αλλαγών στη συμπεριφορά και τη δομή του σώματος, η φυσική κατάσταση, η εγκυμοσύνη, η αύξηση του σωματικού βάρους, οι γενετικοί παράγοντες, οι κακές εργασιακές συνθήκες που αφορούν την χειρονακτική κυρίως εργασία, ή και η καθιστική ζωή όπως η δουλειά γραφείου, παράγοντες που αφορούν την πνευματική υγεία όπως η κατάθλιψη και το άγχος και το υπερβολικό βάρος στην πλάτη των παιδιών, όπως η τσάντα πλάτης του σχολείου.

Συνήθως ο πόνος στη μέση είναι οξύς και σύντομος, και μπορεί να διαρκέσει από λίγες μέρες μέχρι μερικές εβδομάδες. Ο πόνος αυτός περνά από μόνος του με λίγη φροντίδα, και δεν αφήνει κάποια ενόχληση.

“Είναι γεγονός οτι το 90% που παρουσιάζουν οξύ πόνο στη μέση, θα ανακουφιστούν χωρίς να ακολουθήσουν κάποια θεραπεία, μέσα σε διάστημα 3ων-4ων μηνών.“

Στην οξεία φάση, ο πόνος στη μέση είναι μηχανικής φύσης, που σημαίνει οτι διαταράσσεται η σχέση της κίνησης των μηχανικών παραγόντων (μύες, σπόνδυλοι, δίσκοι, νεύρα).

Ο υποξύς πόνος στη μέση θεωρείται ο πόνος που διαρκεί μεταξύ 4ων και 12 εβδομάδων.

Ο χρόνιος πόνος στη μέση θεωρείται ο πόνος που επιμένει για 12 και πάνω εβδομάδες, ακόμη και αν ο αρχικός τραυματισμός  έχει θεραπευτεί.

Περίπου το 20% των ατόμων που εκδηλώνουν οξύ πόνο στη μέση θα παρουσιάσουν, ένα έτος μετά, χρόνιο πόνο με επίμονα συμπτώματα. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτός ο πόνος περνάει και σε κάποιες άλλες επιμένει ακόμη και έπειτα από ιατρική και χειρουργική θεραπεία.

Το πρόβλημα του πόνου στη μέση ή της οσφυαλγίας, είναι σημαντικό και αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Το 1990 η οσφυαλγία έλαβε την 6η θέση στους παράγοντες ασθένειας που επιβαρύνουν την καλή υγεία ή προκαλούν θνησιμότητα στις ΗΠΑ, και το 2010 ανέβηκε στην τρίτη θέση με το ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια να βρίσκονται στις 2 πρώτες θέσεις.

Ο χρόνιος πόνος στη μέση (Chronic low back pain ή CLBP) είναι μία από τις κύριες αιτίες ανικανότητας στον δυτικό κόσμο με μεγάλο οικονομικό φορτίο στην κοινωνία. Μέχρι τώρα δεν έχει βρεθεί ανατομικά η αιτία της πρόκλησης του χρόνιου πόνου στη μέση (!!!).  Η διαγνωστική απεικόνιση μπορεί να αποκαλύψει εκφυλισμό του δίσκου ή των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων σε ένα ή και περισσότερα κινητικά επίπεδα της οσφυϊκής μοίρας, αυτά όμως τα ευρήματα μπορεί να παρατηρηθούν και σε ασυμπτωματικούς ανθρώπους. Μιας και ο δισκογενής πόνος συνήθως επιδεινώνεται με τη μηχανική φόρτιση, έχει προταθεί η ανακούφιση του πόνου αυτού με σπονδυλοδεσία ώστε να σταθεροποιηθεί το οδυνητό επίπεδο της σπονδυλικής στήλης. Αυτή η μέθοδος βέβαια δεν είναι πάντοτε η καταλληλότερη. Για κάποιους ασθενείς η σπονδυλοδεσία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ήταν ωφέλιμη, αλλά τα αποτελέσματά της είναι εξαιρετικά ευμετάβλητα και δύσκολα να τα προβλέψεις για κάθε ασθενή, καθώς πολλοί ασθενείς δεν ωφελήθηκαν από το χειρουργείο. Για να μπορέσουν οι χειρουργοί να προβλέψουν ποιοί ασθενείς θα επωφεληθούν από τη σπονδυλοδεσία, κάνουν διάφορα τέστ που υποτίθεται οτι μπορούν να προβλέψουν το αποτέλεσμά της.

“Ο πόνος στη μέση ή οσφυαλγία δεν μπορεί να διαγνωστεί μέσα από μια ακτινογραφία, αξονική, μαγνητική ή άλλη διαγνωστική απεικόνιση, καθώς πολλοί άνθρωποι χωρίς κανέναν πόνο ή σύμπτωμα, παρουσιάζουν εκφυλισμούς και παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης σε τέτοιες απεικονίσεις. Οι εκφυλισμοί και παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης (π.χ.κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου) δεν προκαλεί πάντα πόνο στη μέση. Είναι φυσιολογικές μεταβολές. Μην γίνετε θύματα της τεχνολογίας της ιατρικής διαγνωστικής απεικόνισης. Οι παραμορφώσεις στις εξετάσεις σας δε σημαίνει οτι σχετίζονται με τον πόνο που νιώθετε. Μόνο το 5% των περιπτώσεων χρειάζονται τέτοιου είδους απεικονίσεις. Οι πολλές εξετάσεις δεν είναι πάντοτε η καλύτερη λύση.“

Το 85% των περιπτώσεων οσφυαλγίας δε μπορεί να διαγνωστεί με απόλυτη σιγουριά.

Πώς θεραπεύεται ο πόνος στη μέση;

Χειρουργείο προτείνεται μόνο αν υπάρχει φθορά σε νεύρο, και αν τα διαγνωστικά τεστ υποδεικνύουν δομικές αλλαγές για τις οποίες υπάρχουν χειρουργικές επεμβάσεις.

Η συντηρητική θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

“Μόνο 10% των ασθενών με πόνο στη μέση είναι υποψήφιοι για χειρουργείο, και μόνο το 2% αυτών ωφελούνται πραγματικά από αυτό.“

Ακόμη και αν έχετε διαγνωστεί με κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου, ο δίσκος έχει την ικανότητα να επαναρυθμιστεί, ή να απορροφηθεί αυτόματα, ΑΠΟ ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ. Είναι μηχανισμός του οργανισμού μας που λειτουργεί με την πάροδο του χρόνου στο 80% των περιπτώσεων κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου. Πάντοτε υπάρχουν και εξαιρέσεις.

“Το σώμα δεν το θεραπεύουν οι άλλοι, το σώμα μόνο αυτοθεραπεύεται.“

Για την πρόληψη του πόνου στη μέση χρειάζεται να αποφεύγουμε κινήσεις που περιορίζουν, τραντάζουν και τραυματίζουν τη σπονδυλική στήλη, να μάθουμε τη “σωστή” στάση σώματος ειδικά όταν σηκώνουμε βαριά αντικείμενα. Χρειάζεται να χρησιμοποιούμε κατάλληλα εργονομικά έπιπλα και μηχανισμούς ώστε να προστατευόμαστε από τους τραυματισμούς. Η χρήση ή όχι της ζώνης μέσης είναι αμφιλεγόμενη. Συνήθως τις χρησιμοποιούν αρκετά άτομα με ευπάθεια στη μέση, χωρίς να υπάρχουν οι κατάλληλες αποδείξεις οτι όντως λειτουργούν και είναι αποτελεσματικές. Μάλιστα πολλοί τις έχουν ενοχοποιήσει για επιδείνωση του πόνου στη μέση λόγω πρόκλησης αδυναμίας του μυϊκού συστήματος.

Συμβουλές για μια υγιή μέση: έπειτα από παρατεταμένη περίοδο αδράνειας προτείνεται ένα ήπιο, καθημερινό πρόγραμμα άσκησης 30 λεπτών, όπως το γρήγορο περπάτημα, το κολύμπι, και το στατικό ποδήλατο. Αυτές οι δραστηριότητες μπορούν να αυξήσουν τη μυϊκή δύναμη και την ευλυγισία του σώματος. Η γιόγκα είναι επίσης ένα είδος άσκησης που θεωρείται κατάλληλο για όλο το σώμα και για την πρόληψη του πόνου.

Γενικές οδηγίες:

“Αν τρέξετε 10 χιλιόμετρα ο εγκέφαλός σας θα εκκρίνει οπιοειδή που ισοδυναμούν με 10miligrams μορφίνης.“

Διάφορες μελέτες έχουν χρηματοδοτηθεί για να ερευνηθεί αν ο χρόνιος πόνος μπορεί να αντιμετωπιστεί  και με ποιές μεθόδους. Το NINDS (National Institute of Neurological Disorders and Stroke) έχει χρηματοδοτήσει ηδη μελέτες για να κατανοηθεί το γεγονός οτι μερικοί άνθρωποι με πόνο στη μέση θεραπεύονται πλήρως  και κάποιοι άλλοι εξελίσσουν τον πόνο σε χρόνιο πόνο στη μέση. Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες τα άτομα με χρόνιο πόνο παρουσιάζουν αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου τους. Μελέτες γίνονται και για τις ενέσεις στεροειδών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ισχιαλγίας  παρ’ότι υπάρχουν λίγες ενδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους. Πυροδότηση για έρευνα των τεχνικών χειρισμών και κινητοποίησης της χειροθεραπείας και χειροπρακτικής  εχει δοθεί εδώ και καιρό  των οποίων η αποτελεσματικότητα θεωρείται μικρή ή μέτρια ως τώρα  αλλά η χρήση τους αυξάνεται ραγδαία  ειδικά στην Ελλάδα. Τέλος  πολύ σημαντικό να αναφερθεί οτι έρευνες επίσης γίνονται για την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου της οσφυαλγίας μέσω εναλλακτικών μεθόδων  όπως η αντιμετώπιση του στρες και των αρνητικών συναισθημάτων  που πιστεύεται οτι επιδεινώνουν το αίσθημα του πόνου. Πρόγραμματα εικονικής πραγματικότητας μελετώνται για την αποτελεσματικότητά τους ώς μέθοδος βοήθειας ανθρώπων που αντιμετωπίζουν επίμονο πόνο.

“Υπάρχουν τόσες πολλές μέθοδοι θεραπείας γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι. Δεν ταιριάζουν όλα σε όλους. Η κίνηση όμως είναι αναμφισβήτητα θεραπευτική.“

Ο εκφυλισμός του μεσοσπονδύλιου δίσκου παραμένει το κλειδί της αιτίας του χρόνιου πόνου στη μέση  και ο πόνος αυτός συχνά επιμένει παρά το χειρουργείο.

“Είτε αισθάνεστε σωματικό πόνο είτε συναισθηματικό πόνο οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται. Το συναίσθημα μπορεί να επηρεάσει τον πόνο που νιώθουμε να τον μειώσει ή να τον αυξήσει. Ο τι σκέφτεστε το σώμα αντιδρά σε αυτό. Ο νους σκέφτεται και ο εγκέφαλος εργάζεται για να προετοιμάσει το σώμα για τις σκέψεις αυτές. Κάντε θετικές σκέψεις.“

Πηγές:

ninds.nih.gov

Image by silviarita from Pixabay 

ncbi.nlm.nih.gov

Γράφει η :
Σοφία Σταράμου
 Φυσικοθεραπεύτρια, ΤΕΙ Αθήνας
 Yoga instructor – International Yoga Alliance
 Hatha yoga, Vinyasa yoga, Restorative yoga, Aerial
yoga, Θεραπευτική προσέγγιση της yoga (healing aspects of yoga) Thai yoga massage therapist
                          Clinical pilates instructor,Rehabilitation technics instructor